Deel 3 van de serie Occupy Reflection Space
Deze tekst is een herwerkte versie van de originele, zoals verschenen op 10 juli 2014 op Apache.be (https://www.apache.be/gastbijdragen/2014/07/10/er-is-geen-logica-van-complexe-sociale-problemen/).
[Occupy Reflection Space #3] Hoe kunnen we in deze wereld nog een betekenisvol punt maken, in de zin van een argument dat het potentieel heeft om iets ten goede te veranderen in die wereld? In de inleiding op deze reeks essays suggereerde ik onder de titel ‘Filosofisch activisme voor het algemeen belang’ waarom we op zoek moeten naar de theoretische wortels en de praktische mogelijkheden van een nieuwe noodzakelijke vorm van politiek overleg. In drie eerder filosofische stukken ga ik daar dieper op in en daarna trekken we het veld in. In een eerste stuk argumenteerde ik waarom activisme goed is voor de democratie. In deze tekst redeneer ik over wat het kan betekenen als we zeggen dat ‘de organisatie van onze samenleving’ een complexe zaak is, en argumenteer ik van daaruit over de noodzaak van kritiek. Ik vertrek van de stelling dat de complexiteit van onze sociale uitdagingen inherent is aan onze moderne maatschappij, in de zin dat ze onvermijdelijk is. Ik zal ook argumenteren dat er geen geprivilegieerde rationele methodes zijn om betekenis te geven aan die complexiteit, geen politiek-ideologische logica binnen de politiek, geen marktlogica, geen technisch-wetenschappelijke logica. Deze rationele methodes zijn, als producten van een modern emancipatieproces, onvolmaakte methodes die echter vandaag nog steeds in stand gehouden worden door de protagonisten van hun eigen interne logica: de politiek bepaalt zelf de mogelijkheden van publieke inspraak; de markt bepaalt nog steeds initieel haar ethische grenzen en de politiek werkt enkel corrigerend als het te extreem wordt; de wetenschap bepaalt welke vorm van kennis relevant en waar is en de politiek en de markt bestellen de ‘inhoud’ zoals het hen uitkomt. Maatschappelijk vertrouwen in verband met een ‘fair omgaan met complexiteit’ impliceert daarom de formele mogelijkheid van kritiek. Concreet betekent dit dat de afbakening van de competitiviteit en de vrijheid van de markt moet bepaald worden door de politiek, en dat de afbakening die de politiek en de wetenschap zelf optrekken rond hun representativiteit en objectiviteit moet opengesteld worden voor deliberatie met de maatschappij. In een volgend stuk denken we dan verder na over een nieuw begrip van het idee deliberatieve democratie, geïnspireerd op het principe van het ‘recht om verantwoordelijk te zijn’ voor elke mens.
Lees verder in het journal Norms & Dialectics.